Σελίδες

Σάββατο 27 Δεκεμβρίου 2014

Η ποίηση των Αγγέλων

Artist : Juan Medina
Η σάρκα των αγγέλων-
La carne degli angeli-Alda Merini

 Si dice che la creazione del Paradiso fosse la favola di un ignoto amore che a un certo punto sprigionò le ali dalla crosta terrestre, e così, raffreddandosi la terra, comparvero, al di là delle credenze bibliche, i primi voli degli angeli.

 Stanotte ho sognato l’ amore:
era tenero come voi
e senza carne,
ma il suo respiro ha colmato le mie notti
di disperazione e di canto.

Così è la vostra mano che carezza gli umili
e li fa silenziosi come coloro che pur soffrendo
non riescono ancora a morire.

Ma che cos’ è la morte
se non un grande albero pieno di canto?
Io ho sognato un uomo
ma quest’ uomo era tutto modellato da Dio.

Una parte di quest’ uomo era nella vostra
bocca.
E tutti gli uomini sono stati amati e divorati
dagli angeli
nel loro immenso amore.

Tomasz Rut,Painter

Alda Merini, «Η σάρκα των αγγέλων» (μετάφραση - επίμετρο: Ευαγγελία Πολύμου)

Λένε πως η γένεση του Παραδείσου ήταν η ιστορία μιας άγνωστης αγάπης που κάποια στιγμή αποδέσμευσε τα φτερά της από το γήινο φλοιό, κι έτσι, παγώνοντας η γη, φανερώθηκαν, πέρα από τις βιβλικές δοξασίες, τα πρώτα πετάγματα των αγγέλων.
2.
Απόψε ονειρεύτηκα τον έρωτα
ήταν τρυφερός σαν εσάς
και δίχως σάρκα,
αλλά η ανάσα του γέμισε τις νύχτες μου
με απελπισία και τραγούδι.

Έτσι είναι το χέρι σας που χαϊδεύει τους ταπεινούς
και τους κάνει σιωπηλούς σαν εκείνους που
μολονότι υποφέρουν
δεν ήρθε ακόμα η ώρα τους να πεθάνουν.

Όμως τι είναι ο θάνατος
αν όχι ένα μεγάλο δέντρο ολόγιομο τραγούδι;

Ονειρεύτηκα έναν άντρα
αλλά τον άντρα εκείνον, τον είχε πλάσει όλον ο Θεός.
Μέρος εκείνου του άντρα ήτανε μες
στο στόμα σας.

Κι όλοι οι άντρες αγαπήθηκαν
απ’ τους αγγέλους
που τους καταβρόχθισαν
μες στην απέραντη αγάπη τους
Πηγή http://www.poiein.gr/archives/27293

Εγώ απλώς ήθελα...
Δημήτρης Ε. Σολδάτος

 Ένας άγγελος
μου έδωσε τα φτερά του
για να πετάξω.

Δεν είχα που να πάω
και του τα γύρισα πίσω.

Ούτε άγγελοι μου χρειάζονταν
ούτε φτερά.

Εγώ απλώς ήθελα να περπατήσω
στο πλάι εκείνης
που μου έκοψε τα πόδια.
Μονόγραμμα -Οδυσσέας Ελύτης (απόσπασμα)
Ένα πέρασμα βαθύ να περάσω,
περιμένουν οι άγγελοι με κεριά
και νεκρώσιμους ψαλμούς,
πουθενά δεν πάω, μ’ ακούς;
ή κανείς ή κι οι δυο μαζί.
Όταν ο άγγελος είναι κόκκινος / και νυχοπατάει / στο σφουγγαρισμένο άσπρο / πιστεύοντας στην εσωτερική του φλόγα / κι αερίζοντάς τη στο παράθυρο / είναι που ’χει ερωτευτεί τα εγκόσμια / τόσο πολύ / που αποφεύγει να τα συγκρίνει με τα επάνω./ […]
Ο άγγελος / που θα γίνει λουλακής προς το βράδυ / θα τελειώσει το τσιγάρο του / και θα φύγει».
(«Αγγελικά Ποιήματα», 1978)Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ


Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2014

Μαρία Νεφέλη-Οδυσσέας Ελύτης

Η Μαρία Νεφέλη είναι σκηνικό ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη.
Δημοσιεύθηκε το 1978 ένα χρόνο πριν από την βράβευση του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Η ποιητική συλλογή διαρθρώνεται σε τρία μέρη και έχει μορφή διαλογική, στήνοντας  μια υπερφυσική συνομιλία ανάμεσα στη Μαρία Νεφέλη και τον Αντιφωνητή, που δανείζει τη φωνή του στον ίδιο τον ποιητή.

Πλασμένη από το υπερβατικό υλικό των περισσότερων γυναικείων μορφών που κατοικούν την ποίηση του Ελύτη, η αχρονική Μαρία Νεφέλη προσωποποιεί την αιώνια  δυνατότητα του κόσμου να αποδράσει από τον εαυτό του προς μία νέα διάφανη πραγματικότητα.

Επιστρέφοντας στον  λυρισμό και τον  αισθησιασμό των πρώτων χρόνων ο Ελύτης συμπυκνώνει εδώ, όπως και σε όλα τα έργα της όψιμής περιόδου του, εκείνη την ποιητική ιδέα  που αντιλαμβανόταν ως  μία μεταφυσική του φωτός.

http://artic.gr/logotenia- 

Αποσπάσματα από τη συλλογή ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ (Οδυσσέας Ελύτης)

Η Μαρία Νεφέλη λέει:
ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Ροές της θάλασσας κι εσείς
των άστρων μακρινές επιρροές - παρασταθείτε μου!
απ' τα νερά της νύχτας τ' ουρανού κοιτάξετε
πως ανεβαίνω
αμφίκυρτη
σαν τη νέα Σελήνη
και σταλάζοντας αίματα. 


Ποιητή τζιτζίκι μου εγκαταλειμμένο 
μεσημέρι δεν έχει πια κανείς· 
σβήσε την Αττική κι έλα κοντά μου. 
Θα σε πάω στο δάσος των ανθρώπων 
και θα σου χορέψω γυμνή με ταμ ταμ και προσωπίδες 
και θα σου δοθώ μέσα σε βρυχηθμούς και ουρλιάσματα.
Θα σου δείξω τον άνθρωπο Baobab 
και τον άνθρωπο Phagus Carnamenti 
τη γερόντισσα Cimmulius και το σόι της όλο 
το σαρακοφαγωμένο απ' τα παράσιτα· 

θα σου δείξω τον άντρα Bumbacarao Uncarabo
τη γυναίκα του Ibou-Ibou
και τα παραμορφωμένα τέκνα τους
τα μανιταρόσκυλα
τον Cingua Banga και την Iguana Brescus



Μη φοβάσαι 
με το χέρι μπροστά καθώς φανός θυέλλης 
θα σε οδηγήσω 
και θα σου χιμήξω· 
τα νύχια μου θα μπουν στις σάρκες σου 
Και ο Αντιφωνητής: 

ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ
 Ό,τι να δεις - καλώς το βλέπεις
αρκεί να 'ναι: Αναγγελία.
Το ελάχιστο νέφος ουριοδρομώντας η Σελήνη
των δέντρων ο αλιγάτορας
και η σκυθρωπή των λιμνοθαλασσών γαλήνη
με το πατ-πατ το μακρινό της γκαζομηχανής
αν ο κόσμος μια για πάντα ειπώθηκε: Αναγγελία.

Ποίηση ω Αγία μου - συγχώρεσέ με
αλλ' ανάγκη να μείνω ζωντανός
να περάσω από την άλλην όχθη·
οτιδήποτε θα 'ναι προτιμότερο
παρά η αργή δολοφονία μου από το παρελθόν.


Κι αν απάνω μου μείνει ανεξάλειπτη
κάθε λαίλαπα σαν εγκαυστική
θα' ρθει το πλήρωμα των ημερών
βουστροφηδόν θα εξαφανίσω τον εαυτό μου.

Εξόν κι αν μήτε αυτός υπάρχει
αν στα βάθη μέσα των ωκεανών
βυθίζοντας οι μέρες οι ξανθές πήραν μαζί τους
μια για πάντα το είδωλο
το Φωτόδεντρο
με τους χίλιους εκτυφλωτικούς των πουλιών σχίστες
και τους Μήνες ολόγυρα στις μύτες των ποδιών
συλλέγοντας μες στην ποδιά τους
κρόκους μικρούς γυρίνους των αιθέρων. 
Είναι που οι άνθρωποι δεν το θελήσανε ειδαλλιώς...

Photo: Sayaka Maruyama

 Η Μαρία Νεφέλη λέει:
Η ΝΕΦΕΛΗ

Μέρα τη μέρα ζω - που ξέρεις αύριο τι ξημερώνει.
Το 'να μου χέρι τσαλακώνει τα λεφτά και τ' άλλο μου τα ισιώνει
Βλέπεις χρειάζονται όπλα να μιλάν στα χρόνια μας τα χαώδη
και να 'μαστε και σύμφωνοι με τα λεγόμενα «εθνικά ιδεώδη».


Τι με κοιτάς εσύ γραφιά που δεν εντύθηκες ποτέ στρατιώτης
η τέχνη του να βγάζεις χρήματα είναι κι αυτή μία πολεμική ιδιότης
Δεν πα' να ξενυχτάς- να γράφεις χιλιάδες πικρούς στίχους
ή να γεμίζεις με συνθήματα επαναστατικά τους τοίχους

Οι άλλοι πάντα θα σε βλέπουν σαν έναν διανοούμενο
και μόνο εγώ που σ' αγαπώ: στα όνειρά μου μέσα έναν κρατούμενο.

Έτσι που αν στ' αλήθεια ο έρωτας είναι καταπώς λεν «κοινός διαιρέτης»
εγώ θα πρέπει να 'μαι η Μαρία Νεφέλη κι εσύ φευ ο Νεφεληγερέτης.

Χαράξου κάπου με οποιονδήποτε τρόπο και μετά πάλι σβήσου με γενναιοδωρία.

Και ο Αντιφωνητής: 
Ο ΝΕΦΕΛΗΓΕΡΕΤΗΣ 
Α τι ωραία να 'σαι νεφεληγερέτης 
να γράφεις σαν τον Όμηρο εποποιίες στα παλιά παπούτσια σου
να μη σε νοιάζει αν αρέσεις η όχι τίποτε
Απερίσπαστος νέμεσαι την αντιδημοτικότητα 
έτσι· με γενναιοδωρία· σαν να διαθέτεις
νομισματοκοπείο και να το κλείνεις 
ν' απολύεις όλο το προσωπικό 
να κρατάς μια φτώχεια που δεν την έχει άλλος κανείς 
εντελώς δική σου.
Την ώρα που μες στα γραφεία τους απεγνωσμένα
κρεμασμένοι απ' τα τηλέφωνά τους
παλεύουν για 'να τίποτα οι χοντράνθρωποι
ανεβαίνεις εσύ μέσα στον
Έρωτα
καταμουντζουρωμένος αλλ' ευκίνητος
σαν καπνοδοχοκαθαριστής
κατεβαίνεις απ' τον
Έρωτα έτοιμος να ιδρύσεις
μια δική σου λευκή παραλία
χωρίς λεφτά
γδύνεσαι όπως γδύνονται όσοι νογούν τ' αστέρια
και μ' οργιές μεγάλες ανοίγεσαι να κλάψεις ελεύθερα...

Είναι διγαμία ν' αγαπάς και να ονειρεύεσαι.


Η Μαρία Νεφέλη λέει:
Όσο υπάρχουνε Αχαιοί θα υπάρχει μία ωραία Ελένη
και ας είναι αλλού το χέρι αλλού ο λαιμός
Κάθε καιρός κι ο Τρωικός του πόλεμος.
Μακριά μέσα στ' απώτατα βάθη του Αμνού
ο πόλεμος συνεχίζεται.

Και ο Αντιφωνητής:
άλλοι με τις κοινωνικές τους θεωρίες
πολλοί κραδαίνοντας απλώς λουλούδια
Κάθε καιρός κι η Ελένη του.
Από τον στοχασμό σου πήζει ο ήλιος μες στο ρόδι κι ευφραίνεται.

 ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ (Οδυσσέας Ελύτης)

Η Μαρία Νεφέλη λέει:
Αλλού είναι ο θάνατος.
Κεραυνός οιακίζει. 

Εσείς άνθρωποι θα χαθείτε
το χτένι μες στο χέρι σας θ' ακινητήσει ένα πρωί στον αέρα
κι ο καθρέφτης θα δείξει την υποδόρια υφή
των ιστών όπου ο χρόνος
όπως έντομο σε απελπισία παγιδεύτηκε.

Αλλού είναι ο θάνατος.
Μη μ' αφήνετε να τρέξω γιατί θα χαθώ.
Δεν μου δόθηκε η χάρη να κλάψω αλλά φοβάμαι. 


Δεν έχω συγγενείς
απ' όλη μου τη ζωή
προσπάθησα να φτιάξω μια πετρώδη νεότητα.


Γέμισα τον έρωτα σταυρούς.
Η Λύπη ομορφαίνει
επειδή της μοιάζουμε.

l' imesprimibile nulla.

Είσαι ωραία σαν φυσικό φαινόμενο

σ' ό,τι μέσα σου οδηγεί στο χέλι και στον αγριόγατο·
είσαι η νεροποντή μέσα στις πολυκατοικίες
η θεόπεμπτη διακοπή του ρεύματος·
η αστρολογία θα προσέξει το κρεβάτι σου
και θα στηρίξει τα προγνωστικά της στην απελπισία σου·
είσαι ωραία σαν απελπισία
σαν τη ζωγραφική που απεχθάνονται οι αστοί
και θα την αγοράσουν μεθαύριο με δισεκατομμύρια

Ίρις Μαρία Νεφέλη
με τη γοητεία του πισινού σου όταν
καθίζει ξάφνου ανύποπτα πάνω σ' ένα ξυράφι.
Ο τρομοκράτης
είναι ο άξεστος των θαυμάτων.

Photo:Omar Galliani

Ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα
κι είναι στη μυρωδιά της μέσα που το ψάρι αστράφτει
μάταια μην ψάχνεις 


Κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη
πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα.


Υπερούσιος πας ενώ πάνω από το κεφάλι σου
απλώνεται ο βυθός με τα χρωματιστά του βότσαλα σαν άστρα.

Ω μουσική ω Κυριακή συννεφιασμένη 
Και ο Αντιφωνητής: 
εωσότου η μαύρη θάλασσα φανεί 
κι επάνω της ανάψουν σαν βεγγαλικά τα τρία μου άστρα! 
Όλα μία σταγόνα
ομορφιάς τρεμάμενη στα τσίνορα· 
μία λύπη διάφανη σαν θως κρεμάμενος από τον ουρανό
με απέραντη ορατότητα
όπου τα πάντα γίνονται ξεγίνονται
γονατίζει ο Χάρος και ξανασηκώνεται πιο δυνατός
και πάλι πέφτει ανίσχυρος βυθίζεται στα βάραθρα.
Μόνη της η σταγόνα σθεναρή πάνω απ' τα βάραθρα. 
Στο χωριό της γλώσσας μου τη Λύπη τηνε λένε Λάμπουσα.
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΝΕΦΕΛΗΣ
«Κρίμας το κορίτσι» λένε
το κεφάλι τους κουνάν
Τάχατες για μένα κλαίνε
δε μ' απορατάν!


Μες στα σύννεφα βολτάρω
σαν την όμορφη αστραπή
κι ό,τι δώσω κι ό,τι πάρω
γίνεται βροχή.


Βρε παιδιά προσέξετέ με
κόβω κι απ' τις δυο μεριές·
το πρωί που δε μιλιέμαι
βρίζω Παναγιές


και το βράδυ οπού κυλιέμαι
στα γρασίδια καθενού
λες και κονταροχτυπιέμαι
ντρούγκου-ντρούγκου-ντρου.


Τη χαρά δεν τη γνωρίζω
και τη λύπη την πατώ
Σαν τον άγγελο γυρίζω
πάνω απ' τον γκρεμό.



ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ (Οδυσσέας Ελύτης)

Εγώ δε λέγω υμίν μη αντιστήναι τω πονηρώ
ΜΑΤΘΑΙΟΣ, ε', 39.1

Μαρία Νεφέλη:Περπατώ μες στ' αγκάθια μες στα σκοτεινά
σ' αυτά που 'ναι να γίνουν και στ' αλλοτινά
κι έχω για μόνο μου όπλο μόνη μου άμυνα
τα νύχια μου τα μωβ σαν τα κυκλάμινα. 



Αντιφωνητής: Παντού την είδα. Να κρατάει ένα ποτήρι και να κοιτάζει στο κενό.
Ν' ακούει δίσκους ξαπλωμένη χάμου. Να περπατάει στο δρόμο με φαρδιά παντελόνια και μια παλιά γκαμπαρντίνα.
Μπρος από τις βιτρίνες των παιδιών. Πιο θλιμμένη τότε. 
 Και στις δισκοθήκες, πιο νευρική, να τρώει τα νύχια της. 
Καπνίζει
αμέτρητα τσιγάρα.
Είναι χλωμή κι ωραία. Μ' αν της μιλάς
ούτε που ακούει καθόλου. Σαν να γίνεται κάτι άλλου - 
που μόνο αυτή τ' ακούει, και τρομάζει. Κρατάει το χέρι σου σφι-
χτά, δακρύζει, αλλά δεν είναι εκεί.
 Δεν την έπιασα ποτέ και
δεν της πήρα τίποτα.

Μαρία Νεφέλη: Τίποτα δεν κατάλαβε. Όλη την ώρα μου 'λεγε «θυμάσαι;» Τι
να θυμηθώ.
Μονάχα τα όνειρα θυμάμαι γιατί τα βλέπω νύχτα.

Όμως τη μέρα αισθάνομαι άσχημα - πως να το πω: απροε-
τοίμαστη. Βρέθηκα μέσα στη ζωή τόσο άξαφνα - κει που δεν
το περίμενα καθόλου. 

Έλεγα «μπα θα συνηθίσω». Κι όλα γύ-
ρω μου έτρεχαν.

Πράγματα κι άνθρωποι έτρεχαν, έτρεχαν -
ώσπου βάλθηκα κι εγώ να τρέχω σαν τρελή. Αλλά, φαίνεται, το
παράκανα. Επειδή -δεν ξέρω- κάτι παράξενο έγινε στο τέ-
λος.
 Πρώτα έβλεπα τον νεκρό κι ύστερα γινόταν ο φόνος.
Πρώτα ερχόταν το αίμα κι ύστερα ο χτύπος κι η κραυγή.

Και τώρα όταν ακούω να βρέχει δεν ξέρω τι με περιμένει... 
Αντιφωνητής:   «Γιατί δε θάβουν τους ανθρώπους όρθιους σαν μητροπολιτά-
δες;» -έτσι μου 'λεγε. Και μια φορά, θυμάμαι, καλοκαίρι στο

νησί, που γυρίζαμε όλοι από ξενύχτι, ξημερώματα, πηδήσαμε
απ' τα κάγκελα στον κήπο του Μουσείου. Χόρευε πάνω στις
πέτρες και δεν έβλεπε τίποτα. 


Μαρία Νεφέλη:Έβλεπα τα μάτια του. Έβλεπα κάτι παλιούς ελαιώνες. 

Αντιφωνητής:    Έβλεπα μιαν επιτύμβια στήλη. Μια κόρη ανάγλυφη πάνω στην
πέτρα. Έμοιαζε λυπημένη και κρατούσε στη χούφτα της ένα
μικρό πουλί. 
Μαρία Νεφέλη: Εμένα κοίταζε, το ξέρω, εμένα κοίταζε. Κοιτάζαμε κι οι δυο την
ιδία πέτρα. Κοιταζόμασταν μεσ' απ' την πέτρα. 


Αντιφωνητής:   
Ήτανε καθιστή και κρατούσε στη χούφτα της ένα μικρό πουλί.
Δε θα κρατήσεις ποτέ σου ένα πουλί εσύ - δεν είσαι αξία!
  Μαρία Νεφέλη:Ω, αν μ' αφήνανε, αν μ' αφήνανε. 
Αντιφωνητής:    Ποιος να σ' αφήσει;
 Μαρία Νεφέλη: Αυτός που δεν αφήνει τίποτα. 
  Αντιφωνητής:    Αυτός, αυτός που δεν αφήνει τίποτα
κόβεται απ' τη σκιά του κι αλλού περπατά.  
Μαρία Νεφέλη: Είναι τα λόγια του άσπρα κι είναι ανείπωτα
κι είναι τα μάτια του βαθιά κι ανύπνωτα...
  Αντιφωνητής:    Μα' χε πάρει όλο το πάνω μέρος απ' την πέτρα. Και μαζί
μ' αυτήν και τ' όνομά της.
 Μαρία Νεφέλη:ΑΡΙΜΝΑ... σαν να τα βλέπω ακόμη χαραγμένα τα γράμματα μέ-
σα στο φως... ΑΡΙΜΝΑ ΕΦΗ ΕΛ... 
  Αντιφωνητής:    Έλειπε. Όλο το πάνω μέρος έλειπε. Γράμματα δεν υπήρχανε
καθόλου.

Μαρία Νεφέλη:

ΑΡΙΜΝΑ ΕΦΗ ΕΛ..

  εκεί, πάνω σ' αυτό το ΕΛ, η πέτρα είχε κοπεί

και σπάσει. Το θυμάμαι καλά. 

  Αντιφωνητής:    Στ' όνειρό της φαίνεται θα το 'χε δει κι αυτό για να το θυμάται.

 Μαρία Νεφέλη: Στ' όνειρό μου, ναι. Σ' έναν ύπνο μεγάλο που θα 'ρθει κάποτε

όλο φως και ζέστη και μικρά πέτρινα σκαλιά., θα περνάνε στο

δρόμο αγκαλιασμένα τα παιδιά όπως σε κάτι παλιές ταινίες ιτα-

λιάνικες. 

Από παντού θ' ακούς τραγούδια και θα βλέπεις πελώριες γυναί-

κες σε μικρά μπαλκόνια να ποτίζουν τα λουλούδια τους. 

Αντιφωνητής:      Ένα μεγάλο θαλασσί μπαλόνι θα μας πάρει τότε ψηλά, μια δω,

μια κει, θα μας χτυπά ο αέρας. Πρώτα θα ξεχωρίσουν οι αση-

μένιοι τρούλοι, κατόπιν τα καμπαναριά. Θα φάνουν οι δρόμοι

πιο στενοί, πιο ίσιοι απ' ό,τι φανταζόμασταν.

Οι ταράτσες με

τις κάτασπρες αντένες για την τηλεόραση. 

Και οι λόφοι ένα

γύρο κι οι χαρταετοί - ξυστά θα περνάμε από δίπλα τους.

Ώσπου κάποια στιγμή θα δούμε όλη τη θάλασσα. Οι ψυχές

επάνω της θ' αφήνουν μικρούς λευκούς ατμούς.

 Μαρία Νεφέλη: Έχω σηκώσει χέρι καταπάνου στα βουνά τα μαύρα και τα δαι-

μονικά του κόσμου τούτου. 

Έχω πει στην αγάπη «γιατί» και την

έχω κυλήσει στο πάτωμα. 

Έγιναν οι πόλεμοι και ξανάγιναν και

δεν έμεινε ούτ' ένα κουρέλι να το κρύψουμε βαθιά στα πράγ-

ματά μας και να το λησμονήσουμε. 

Ποιος ακούει; Ποιος άκου-

σε; Δικαστές, παπάδες, χωροφύλακες, ποια είναι η χώρα σας;

Μαρία Νεφέλη: Ένα κορμί μου μένει και το δίνω. 

Σ' αυτό καλλιεργούνε, όσοι

ξέρουν, τα Ιερά, όπως οι κηπουροί στην Ολλανδία τις τουλί-πες.

Και σ' αυτό πνίγονται όσοι δεν έμαθαν ποτέ από θάλασσα κι από κολύμπι..

Ροές της θάλασσας κι εσείς των άστρων μακρινές επιρροές - 

παρασταθείτε μου! 

Αντιφωνητής:    Έχω σηκώσει χέρι καταπάνου στα

δαιμονικά του κόσμου τ' ανεξόρκιστα

κι από το μέρος το άρρωστο γυρίστηκα

στον ήλιο και στο φως αυτοεξορίστηκα!  

Μαρία Νεφέλη:Κι απ' τις φουρτούνες τις πολλές γυρίστηκα

μες στους ανθρώπους αυτοεξορίστηκα! 


Μαρία Νεφέλη (Οδυσσέας Ελύτης)

Ο Αντιφωνητής λέει:
Το Εγχειρίδιο
Πέσαν στον ύπνο οι βλάστημοι και να: βρήκε το θάρρος
το φεγγάρι μας να ξεμυτίσει
.

 Μίλησε πάλι το βουνό
ιερές ακατανόητες έλξεις
από φύλλο σε φύλλο
το ελαφάκι του νερού και η κάππαρη.
Με το πλάι σταματημένα και αποκοιμισμένα
τ’ άλογα πανύψηλα
και κάτου ως πέρα η μισή κοιλάδα στ’ άσπρα.
Θάρρος. Τώρα. 

Είναι η στιγμή
να βγεις Θεέ μου από την αφάνεια.
Σε λουτήρες μέσα με πλακάκια λεία ωραίες γυναίκες
γέρνοντας μες στους υδρατμούς
σημειώνουν την απόκλιση: ο πλανήτης φεύγει. 

Θα φανεί το κέλυφος γεμάτο τρύπες
μαύρες και αστραπές και αργά
θα γυρίσει ο άνθρωπος από το μέσα μέρος
εωσότου ολότελα χαθεί.
Θάρρος. Τώρα.
Την ηδονή να σώσω καν Θεέ μου.
Δώσε μου το εγχειρίδιο.
Είναι αγένεια
να κάνεις του Χάρου χειροφιλήματα.
και η Μαρία Νεφέλη:
Κάθε φεγγάρι ομολογεί
Κάθε φεγγάρι ομολογεί και μες στα δέντρα κρύβεται μην
και το καταλάβεις 

έχεις αναστατώσει τόσο τους καιρούς που μήτε ο ίδιος ξέρεις
από πού το μήνυμα θα λάβεις.


Εσύ σαι ο ένας απ’ αυτούς που του ‘δωσαν χαρτί μεγάλο
για να γράψει και δεν έστερξε την πέννα του να πιάσει
που του ‘ρθε η τύχη σαν λακκάκι μες στο μάγουλο και που
δεν είπε μπάρεμ να χαμογελάσει.

Εσύ ‘σαι αυτός που του ριξαν το  δίχτυ μέσα στο λουτρό να
τον σκοτώσουν μα κρατάει μες στο βασίλειο του ακόμη
που σπρώχνει την αγάπη απ’ το παράθυρο κι ύστερα κλαίγεται
και λέει ότι τον αδικούν οι νόμοι.

Κάθε φεγγάρι ομολογεί κι εσύ κάνεις πως τάχα δεν καταλαβαίνεις.
Ξέρεις ότι φορείς τον ήλιο – και ότι πριν εκείνο κατέβει εσύ ανεβαίνεις. 
 
Δίνε δωρεάν το χρόνο
αν θες να σου μείνει λίγη αξιοπρέπεια.
 

Ο χαρταετός

 Η Έλλη Λαμπέτη απαγγέλει το ποίημα ο Χαρταετός  από την Μαρία Νεφέλη του Οδυσσέα Ελύτη.  
 Κι όμως ήμουν πλασμένη για χαρταετός.
Τα ύψη μου άρεσαν ακόμη
και όταν έμενα στο προσκέφαλο μου μπρούμυτα
τιμωρημένη ώρες και ώρες.
Ένιωθα το δωμάτιο μου ανέβαινε
-δεν ονειρευόμουν- ανέβαινε
φοβόμουνα και μου άρεσε.

Ήταν εκείνο που έβλεπα πως να το πω
κάτι σαν την "ανάμνηση τον μέλλοντος"
όλο δέντρα που έφευγαν βουνά πού άλλαζαν όψη
χωράφια γεωμετρικά με δασάκια σγουρά
σαν εφηβαία - φοβόμουνα και μου άρεσε-
ν' αγγίζω μόλις τα καμπαναριά
να τους χαϊδεύω τις καμπάνες
σαν όρχεις και να χάνομαι...

Άνθρωποι μ’ ελαφρές ομπρέλες περνούσανε λοξά
και μου χαμογελουσανε·
κάποτε μου χτυπούσανε στο τζάμι:
“δεσποινίς” φοβόμουνα και μου άρεσε.
Ήταν οι “πάνω άνθρωποι” έτσι τους έλεγα
δεν ήταν σαν τους “κάτω”·είχανε γενειάδες
και πολλοί κρατούσανε στο χέρι μια γαρδένια
“μερικοί μισάνοιγαν την μπαλκονόπορτα
και μου ‘βαζαν αλλόκοτους δίσκους στο πικ-άπ.

Ήταν θυμάμαι ” Ή Άννέτα με τα σάνταλα”
” Ό Γκέυζερ της Σπιτσβέργης”
το “Φρούτο δεν εδαγκώσαμε Μάης δεν θα μας έρθει”
(ναι θυμάμαι και αλλα)
το ξαναλέω — δεν ονειρευόμουν αίφνης εκείνο
το “Μισάνοιξε το ρούχο σου κι έχω πουλί για σένα”
Μου το ‘χε φέρει ο Ίππότης-ποδηλάτης
μια μέρα πού καθόμουνα κι έκανα πώς εδιάβαζα
το ποδήλατο του με άκρα προσοχή
το ‘χε ακουμπήσει πλάι στο κρεβάτι μου·
υστέρα τράβηξε τον σπάγκο
κι εγώ κολπώνομουν μες στον αέρα
φέγγανε τα χρωματιστά μου εσώρουχα
κοίταζα πόσο διάφανοι γίνονται κείνοι πού αγαπούνε
τροπικά φρούτα και μαντίλια μακρινής ηπείρου·
φοβόμουνα και μου άρεσε το δωμάτιο μου
ή εγώ — δεν το κατάλαβα ποτέ μου.

Είμαι από πορσελάνη καί
το χέρι μου κατάγεται από τους πανάρχαιους Ίνκας
ξεγλιστράω ανάμεσα στις πόρτες
όπως ένας απειροελάχιστος σεισμός
που τον νιώθουν μονάχα οι σκύλοι καί τα νήπια·
δεοντολογικά θα πρέπει να είμαι τέρας
και όμως η εναντίωση αείποτε μ’ έθρεψε
και αυτό εναπόκειται σ’ εκείνους με το μυτερό καπέλο
που συνομιλούν κρυφά με τη μητέρα μου
τις νύχτες να το κρίνουν.

Κάποτε η φωνή της σάλπιγγας
από τους μακρινούς στρατώνες
με ξετύλιγε σαν σερπαντίνα
και όλοι γύρω μου χειροκροτούσαν
-απίστευτων χρόνων θραύσματα μετέωρα όλα.

Στο λουτρό από δίπλα οι βρύσες ανοιχτές
μπρούμυτα στο προσκέφαλο μου
θωρούσα τις πηγές με το άσπιλο λευκό
πού με πιτσίλιζαν·τι ωραία Θεέ μου τι ωραία
χάμου στο χώμα ποδοπατημένη
να κρατάω ακόμη μες στα μάτια μου
ένα τέτοιο μακρινό του παρελθόντος πένθος.

(Οδυσσέας Ελύτης, Μαρία Νεφέλη)

Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2014

Ιάκωβος Καμπανέλλης -Ποτέ πια...


Ιάκωβος Καμπανέλλης


Το δράμα είναι πως ό,τι ολέθριο γίνεται αντί ν’ αποτελέσει ένα «κακό προηγούμενο προς αποφυγήν» καταντά μια άδεια για να γίνονται στο μέλλον χειρότερα.
«ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ»


Το εξώφυλλο έγινε με τη φροντίδα του Δ. Φωτόπουλου από σακούλα-μάσκα (λεπτομέρεια) του Ν. Νικολάου, 1974

Περίληψη

Από τη ζωή του Οιδίποδα ο Σοφοκλής παίρνει και φέρνει στη σκηνή την ημέρα κρίσεως του ήρωά του.
Τις ημέρες κρίσεως του Άμλετ μας φανερώνει κι ο Σαίξπηρ και το ίδιο συμβαίνει σε όλα τα μεγάλα και σημαντικά θεατρικά έργα, αρχαία, παλιά και σύγχρονα.

Αυτές οι ημέρες κρίσεως των θεατρικών προσώπων εμένα μου θυμίζουν το «εν ημέρα κρίσεως» της χριστιανικής θρησκείας μας. Αυτήν την ημέρα που ονομάζεται και «δευτέρα παρουσία». 


Γιατί όμως «δευτέρα παρουσία»; Αν η πρώτη είναι η εδώ στη γη, στη ζωή, και η «δευτέρα» στον άλλο κόσμο, η μετά θάνατον, τότε αυτή η δεύτερη είναι μια αναπαραγωγή, μια αναπαράσταση για να κριθεί ο παρουσιαζόμενος και να πάει στην κόλαση ή στον παράδεισο.

Μπορεί να μοιάζει παιδικά αφελής αυτή η σκέψη, αλλά τη βρίσκω ερεθιστική. 
Και μου αρέσει να πιστεύω ότι αυτό το πανάρχαιο επινόημα για μετά θάνατον ζωή διαχωρισμένη σε κόλαση και σε παράδεισο, συνέπεια τραγικής ανάγκης του ανθρώπου να θέλει μια μεταφυσική συνέχειά του, είναι και η πρώτη μορφή θεάτρου και ίσως και η μήτρα του. 

Και η σκηνή του θεάτρου, με όσα αναπαρασταίνονται εκεί, δεν είναι «άλλος κόσμος» και «άλλη ζωή»; Δεν είναι μια μεταπραγματική παρουσία και κρίση; Δεν είναι μια μορφή κόλασης και παραδείσου επί γης, μεταφερμένων απ' τα θεολογικά στα κοινωνικά μας μέτρα; 


Δηλώνω αδυναμία να πάω αυτόν τον συλλογισμό πιο πέρα. Αλλά έστω κι ως εδώ, μου φτάνει για να νιώθω τι υπέροχο και τρομερό παιχνίδι δόθηκε σε μας τους ανθρώπους του θεάτρου για να παίζουμε.

 ''Έχω την αδυναμία να θέλω να με καταλαβαίνουν όλοι.'' Ιάκωβος Καμπανέλλης
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ι. Καμπανέλλη “Από σκηνής και από πλατείας”
 Δεν άρχισα να γράφω θέατρο γιατί άκουσα μια μυστική φωνή να μου λέει πως είμαι ταγμένος γι' αυτή την αποστολή. 
Πριν επιχειρήσω να γίνω θεατρικός συγγραφέας ήθελα να γίνω ηθοποιός. Δεν το κατάφερα κι η αποτυχία μου αυτή με ανάγκασε να πιάσω χαρτί και μολύβι. Ήταν πιο πολύ μια εκδίκηση παρά ο,τιδήποτε άλλο.
~
(...) με τους θεατρικούς χαρακτήρες μου βοήθησα, χάρη στον καθολικό τους προβληματισμό, να μετατεθεί το νεοελληνικό θεατρικό έργο από την προπολεμική ηθογραφία στο μεταπολεμικό δράμα.
~
Θα έλεγα πως ο Έλληνας δεν έχει εφοδιαστεί ή δεν έχει συμφιλιωθεί με την ιδέα να μαθαίνει. 

Και όχι προς Θεού για να το παρακάνει, αλλά για να αποκτά όσες γνώσεις χρειάζονται για μια πληρέστερη αυτογνωσία και αυτοπροστασία.

 Προσωπικά πιστεύω πως αν οι Έλληνες ήξεραν καλά τον τόπο τους. την ιστορία τους, τον πολιτισμό και τον χαρακτήρα τους, θα ήταν πολύ λιγότερο εκτεθειμένοι στις κάθε λογής ξενηλασίες.
~
Στο θέατρο, από την πρώτη σχεδόν στιγμή, βλέπεις έναν θίασο και είναι στην πορεία της δημιουργικής διαδικασίας που τα πράγματα ολοκληρώνονται σχεδόν απόλυτα, έτσι ώστε στην φάση που κάθεσαι να γράψεις δεν γράφεις, σου υπαγορεύουν τα ίδια τα πρόσωπα τι θα γράψεις. 


Είναι δηλαδή σαν ν' απομαγνητοφωνείς ένα θεατρικό έργο. Ή σα να κάθεσαι να καταγράφεις μια παράσταση που βλέπεις.
~
Για μένα η πιο ωραία ώρα του θεάτρου και η πιο δημιουργική, η πιο ουτοπική θα έλεγα, είναι οι δοκιμές, οι πρόβες. Και εννοώ οι προχωρημένες πρόβες, όπου πραγματικά συντελείται το θαύμα του θεάτρου.
~
Το θέατρο δεν είναι μια έντεχνη αναπαράσταση της εξωτερικής πραγματικότητας, είναι κυρί-ως μια παράσταση της εσωτερικής [πραγματικότητας].

 Πλήρες βιογραφικό και στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, στην επίσημη Ιστοσελίδα του /εδώ http://www.kambanellis.gr/?page_id=105

 Ιάκωβος Καμπανέλλης στα σκαλοπάτια του Εθνικού Θεάτρου
 Το φωτογραφικό υλικό που ακολουθεί, είναι απο τα αρχεία του Εθνικού Θεάτρου.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία στην εν λόγω ανάρτηση

Η αυλή των θαυμάτων (1983)


 Ξεφυλλίστε το πρόγραμμα /εδώ http://www.nt-archive.gr/viewfiles1.aspx?playID=122&programID=972&programFileDisk=Y1983PL13PR1PG007_sc.jpg
Εμφάνιση όλων των φωτογραφιών /εδώ http://www.nt-archive.gr/viewFiles1.aspx?playID=413&photoID=8327

http://www.nt-archive.gr/viewFiles1.aspx?playID=303&photoID=6663 

”Μαουτχάουζεν”-Ανέκδοτα κείμενα για τον ναζισμό από το αρχείο του Ιάκωβου Καμπανέλλη. 

Είμαι ένας από τους επιζήσαντες κρατούμενους στο SS στρατόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως του Μαουτχάουζεν. Ένας από εκείνους που τον Μάιο του 1945 κλαίγοντας και ελπίζοντας εφώναζαν ποτέ πια! Ήταν τότε που οι οπαδοί του ναζισμού έχασαν τον πόλεμο.

Ο ναζισμός όμως επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Και μένουν ακόμα! Και επιπλέον, γιατί η αντικομμουνιστική υστερία έκαμε τον ναζισμό να ξεχνιέται, και κάποτε και να αθωώνεται.

Μετά από 48 χρόνια αυτό που θέλω να φωνάξω είναι πάλι;

Φίλοι μου, θυμηθείτε: ο Αδόλφος Χίτλερ δεν έπεσε απ’ το διάστημα. Ούτε ήταν ένας και μόνος. 
Ήταν το διαμόρφωμα δεκάδων χιλιάδων αφανών χιτλερίσκων στη Γερμανία και την Αυστρία. Και όχι μόνο εκεί. Χιτλερίσκων διάσπαρτων σε μεγάλες και μικρές πόλεις, σε χώρους εργασίας, σε γειτονιές, σε συντροφιές, σε οικογένειες.

Και ο ναζισμός δεν ήταν ιδέα ενός και μόνου διεστραμμένου εγκεφάλου.
 Ήταν η συμπύκνωση της νοσηρής πολιτικής αντίληψης εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, φορέων του μικροβίου του ρατσισμού, του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας, της τελικής λύσης όλων των προβλημάτων με τη βία, τη φωτιά και το τσεκούρι.

Ο ναζισμός δεν άρχισε με τον Χίτλερ, γι’ αυτό και δεν τον πήρε μαζί του, δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία, γι’ αυτό και δεν επανεμφανίζεται μόνο εκεί. Αλλά παντού όπου ουσιαστικά κοινωνικά προβλήματα τον τρέφουν. Και ο κίνδυνος τώρα δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου Χίτλερ και η σπορά ενός άλλου μεγάλου πολέμου.
 Ο κίνδυνος είναι η αδιαφορία για τα αίτια που αναγεννούν τον ναζισμό και εν συνεχεία η απάθεια και η ανοχή για ένα φαινόμενο που μπορεί να εξελιχθεί σε μαζική διανοητική μόλυνση.

Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις, σε πλατείες. 
Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ’ το ίδιο μας το σπίτι.  
Εκεί φωλιάζουν όλα.
 Γι’ αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια.
                                                                       Ι.Κ 

http://contramee.files.wordpress.com/2012/11/mauthausengate.jpeg 
Από το εισαγωγικό σημείωμα στην εφημ ΑΥΓΗ

(…)Συγκλονιστικά επίκαιρα τα λόγια του Ιάκωβου Καμπανέλλη σ’ αυτό το ανέκδοτο κείμενο από το αρχείο του, που δημοσιεύει σήμερα για πρώτη φορά η “Αυγή” της Κυριακής.  
Γραμμένο “μάλλον το 1993, δεν ξέρουμε ακόμα με ποια αφορμή” μας λέει η κόρη του Κατερίνα, που αυτή την περίοδο καταγράφει το αρχείο, μοιάζει να έχει γραφτεί μόλις σήμερα. 

Με απίστευτη οξυδέρκεια ο Ιάκωβος Καμπανέλλης επισημαίνει τους κινδύνους της επιβίωσης του ναζιστικού φαινομένου και αποκωδικοποιεί τα γενεσιουργά αίτιά της. 
Από τις αρχές τις δεκαετίας του ’90 προειδοποιεί, και εκείνος ήταν σε θέση να το κάνει διαθέτοντας αφ’ ενός την τραγική εμπειρία του εγκλεισμού του στο κολαστήριο Μάουτχάουζεν, και από την άλλη τη δυνατότητα του συγγραφέα-διανοούμενου να διεισδύει κάτω από την επιφάνεια των κοινωνικών φαινομένων και να ανασύρει τις ουσιαστικές τους διαστάσεις. 
Και είναι αυτό ακριβώς που επισημαίνει ο Μίκης Θεοδωράκης όταν μας λέει “λείπουν φωνές σαν του Καμπανέλλη σήμερα”.

 “Φίλοι μου, θυμηθείτε! 

ποτέ πια...
 «Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι μην έχεις πια την πείνα για καμάρι. Οι αγώνες πούχεις κάνει δεν φελάνε το αίμα το χυμένο δεν εξοφλάνε»
 Ι. Καμπανέλλης

http://blogs.sch.gr/2dimalive/files/2012/03/to_megalo_mas_tsirko_4.jpg
 https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDSXIxMZSSyYhG_wLnFozvTlKArntJGI7r9UM7omA2P2EwpBsz-q5qHeUyWuLpaYLU7MNL1eEtUkxT6sO6YmDlDWcAvQrSvK_m-6JZWSeBQkkdF9hDSj7v4wgu9ITXKdnGNShG1v2Z-UUK/s320/to_megalo_mas_tsirko_3.jpg



Κώστας Καζάκος, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Τζένη Καρέζη, Μίκης Θεοδωράκης. Πηγή: www.lifo.gr
Κώστας Καζάκος, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Τζένη Καρέζη, Μίκης Θεοδωράκης. Πηγή: www.lifo.gr
Κώστας Καζάκος, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Τζένη Καρέζη, Μίκης Θεοδωράκης. Πηγή: www.lifo.gr